A’in li tz’iib’anb’il esil li naxyaab’asi li junjunq chi aj raqol aatin re li tz'ilol ix q'axol ch'ooch' sa’ li xb’een raqb’a aatin choq’ re jun li sumenk li yoo chi xsik’b’al xtenq’ sa’ li tenamit U.S.
Xk’eeb’al xna’leb’il li k’ulub’ej.
Ink’a’ wankeb’ sa’ tz’alam XB’EENIL RAQAL K’ulumaq chi us sa’ li Raqleb’aal Aatin re laj tz'ilol q'axol ch'ooch' re li tenamit Estados Unidos. Laa’in aj Raqol Aatin re li Q'axol ch'ooch'__________. Tinch’olob’ li rajb’al li raqleb’aal aatin a’in ut laa k’ulub’. Us ta yookin chi aatinak sa’ Ingles, li reetalil kaxmu a’in jaltesinb’il ru sa’ (kaxlan aatin) (mandarin) (creole) ut yookex chirab’inkil li xya'ab' sa’ li aatinob’aal a’an. Wankeb’ ajwi’ li xjalb'al ru atin (sa’ kaxlan atin) (mandarin) (creolo) li yookeb’ chi k’utunk sa’ li reetalil kaxmu naq yookin chi aatinak. Chi rix naq tinch’olob’ cheru li k’ulub’ej a’in, jun aj raqol aatin re li tz'ilb'al atin re aj q'axol ch'ooch' taa’aatinaq eerik’in sa’ junjunqal chirix lee k’anjel.
Li rajb’al li k’anjel
Tento raj naq xak’ul jun li xhuhil li Xhuhil li K’utuk sa’ laa k’anjel. Li esilal re xk’utb’al rib’ naxch’olob’ li xyaalal k’a’ut naq li Awa’b’ejilal naxpaab’ naq tento naq tat-isiiq sa’ li tenamit Estados Unidos. [Naxchap jun li NTA chi maak’a’ xsa’ chiru li kaxmu] Li Xk’ulub’il li K’utuk chanchan a’in. Wi nakaapaab’ naq ink’a’ xak’ul junaq li xhuhil, ye re laj raqol aatin re li tz'ileb'aal re aj raq'ol aatin naq taa’aatinaq aawik’in anajwan. Sa’ li Xhuhil li Xk’utb’al rib’, li awa’b’ejilal re li tenamit Estados Unidos naxye naq xaq’et li xchaq’rab’il li ok sa’ li tenamit a’in ut tento naq tat-isiiq (wan naq “taa’isiiq” nayeeman re). Jun aj raqol aatin re li inmigración tixye ma yaal malaj inkʼaʼ yaal aʼin. Wi laj raqol aatin re li inmigración naxtaw naq yaal, jun aj raqol aatin re li inmigración tixye chirix a’an ma wan junaq b’e re naq tatkanaaq sa’ li tenamit Estados Unidos. LI NA’LEB’ CHIRIX LI K’ULUB’ Anaqwan tinch’olob’ laa k’ulub’ sa’ eb’ li raqleb’aal aatin a’in. • Wank aak’ulub’ chi wank cho’q reeqaj junaq aj raqol aatin li nakasik’ ru chi maak’a’aq laak’as chi ru li awa’b’ejilal. • Naru naq taak’ul li k’anjel re li chaq’rab’ chi maak’a’ xtz’aq. Wi wankeb’ li k’anjel a’an sa’ li na’ajej a’in, tqak’e aawe jun li xtusulal xk'ab'a rik’in li esilal re li ani naru neke’tenq’ank aawe. • Jun chik li na’leb’, wi ink’a’ taawaj junaq aj nawol chaq’rab’, naru nakak’utb’esi aawib’ sa’ laa k’anjel. • Re xtenq’ankil laa k’anjel, naru taak’e li hu jo’ k’utb’esink (jalam-uuch, esilal, hu reheb’ li poyanam li neke’xnaw ru laa k’anjel), yal wi’ taak’e junaq xhuhil re li awa’b’ejilal ut taak’uula junaq xhuhil cho’q aawe. • Wi wankeb’ li hu moko wankeb’ ta sa’ kaxlan aatin tento naq te’jaltesimanq ru sa’ kaxlan aatin ut te’xk’ulub’a rik’in li na’leb’ a’in: xk’ab’a’ laj jalol ru aatin, naq wan xseeb’al chi xjalb’al ru chalen chaq sa’ li raatinob’aal li hu sa’ kaxlan aatin, ut naq li jaltesinb’il ru a’an tz’aqal yaal, tz’aqal re ru ut tz’aqal re ru. • Taataw junaq xhuhil li k’a’ ru naxk’e li awa’b’ejilal ut naru nakak’e li q’etq’etil chi rix. • Wank aak’ulub’ chi ch’olob’ank sa’ laa k’anjel. • Wank aak’ulub’ chi xb’oqb’aleb’ laj yehol nawom re naq te’xch’olob’ xyaalal sa’ aak’ab’a’. • Wank aak’ulub’ chi patz’ok re yalaq ani aj yehol nawom re li awa’b’ejilal. • Sa’ xtiklajik laa k’anjel, jun aj raqol aatin re laj tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch tixpatz’ aawe b’ar wan li tenamit taawaj sutq’iik wi’ li chaq’rab’ naxye naq tat-isiiq chaq sa’ li tenamit Estados Unidos. Maak’oxla rik’in li patz’om a’in naq laj raqol aatin ak xye naq tento tat-isiiq. • Naq traqe’q laa k’anjel, jun aj raqol aatin re laj q'axol ch'ooch tixye ma taataqlaaq chi elk sa’ li tenamit Estados Unidos. Wi laj raqol aatin re laj tz'ilonel aj q'axol ch'ooch naxye naq tento tat-isiiq sa’ li tenamit Estados Unidos, li tenamit b’ar wi’ tat-isiiq a’an li tenamit li xasik’ ru, ka’aj wi’ wi’ naxye li chaq’rab’. • Wi ink’a’ nakak’ulub’a li naxye laj raqol aatin re laj tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch, naru nakapatz’ sa’ junaq li raqleb’aal aatin jwal nim. Wi taawaj xpatz’b’al wi’ chik, tento naq taab’aanu chi tz’iib’anb’il chi ru 30 kutan re li chihab’ chalen naq li raqleb’aal aatin re li tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch kixye li xraqb’al aatin. Wi ink’a’ nakak’e junaq esilal re xpatz’b’al xtojb’al rix li chaq’rab’ chi ru 30 kutan, li xraqb’al aatin laj raqol aatin re li tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch na’ok cho’q xraqik.
Xk’anjel li Raqleb’aal Aatin .
Wan wiib’ laak’anjel chi ru li Raqleb’aal Aatin a’in wi’ wank junaq laak’anjel li toj yo chi b’eeresimank. Tinch’olob’ li junjunq. Xjalb’al li Xk’ab’a’. Wi tatq’axonq, wan oob’ kutan re li chihab’ re xyeeb’al re li Raqleb’aal Aatin, chi tz’iib’anb’il, li ak’ na’ajej wankat wi’. Aajel ru a’in xb’aan naq chi xjunil li esilal chalen chaq li Raqleb’aal Aatin taachalq sa’ li hu—wi maak’a’ laa k’ab’a’ anaqwan, naru naq ink’a’ taa’uxq junaq xkutankil li raqb’a aatin. Sa’ li raqleb’aal aatin wan jun li hu b’onb’il rik’in b’on, li naqaye re Formulario E-33. [Naxchap jun li hu E-33 li maakʼaʼ xsaʼ chiru li kaxmu.] Oksi li hu aʼin re xyeebʼal re li raqlebʼaal aatin naq wank jun li akʼ naʼaj. Wi ak xatq’axon, b’aanu usilal, tz’iib’a wiib’ li hu anajwan —jun choq’ re li raqleb’aal aatin ut jun choq’ re li awa’b’ejihom. Wi tatqʼaxonq saʼ junpaat, bʼaanu usilal, kʼam wiibʼ li hu aawikʼin anajwan. Jultik aawe naq taataqla wiib’ li hu sa’ li taqlan eesil —jun sa’ li raqleb’aal aatin ut jun sa’ li Naj'ajej re K'ak'alen Tenamit. Xwulak sa’eb’ li Ab’ink sa’ li kutan chalel. Wan aj wi’ laa teneb’ankil chi wulak sa’ chixjunil li rab’inkil sa’ li kutan chalel. Wi ink’a’ tatk’utunq sa’ junaq li raqb’a aatin sa’ laa k’anjel sa’ li kutan chalel naru naq tattaqlaaq chi isiik chi maak’a’at. Chi rix a’an ink’a’ chik tatwanq chi ru 10 chihab’ cho’q re li tenq’ a’in jo’: xsachb’al li risinkileb’, xjalb’al malaj xjalb’al laawanjik, xtz’iib’ankil laa k’ab’a’ malaj elk chi anchal aach’ool. Naru xkuyb’al laa maak’a’il a’b’an ka’ajwi’ wi’ wankeb’ li k’a’aq re ru jalan jalanq li ink’a’ naru nakab’aanu li kixk’am chaq laa maak’a’il. Eb’ li na’leb’ li ink’a’ neke’xk’ul rib’ a’aneb’ li na’leb’ jo’: wan junaq nimla yajel; laa sum aatin, laa na’ laa yuwa’, malaj laa kok’al, wan jun nimla yajel malaj xkam; laa’at, laa sum aatin, laa na’ aayuwa’ malaj laa kok’al xe’xk’ul jun li b’atz’unk malaj li nimla rahob’tesink; a’b’an moko li k’a’ru nak’ulman ta li ink’a’ jwal kaw rib’ chiruheb’ li eetalil a’in. Wi ink’a’ tatwulaq sa’ laa raqb’a aatin xb’aan naq ink’a’ xaye qe li tz’aqal k’ab’a’ej re li hu ut ink’a’ nakak’ul laa esilal re li raqb’a aatin, ink’a’ taa’uxq xkuyb’al laak’ulub’.
Li b’oqok ut li k'anjeleb'al re isink eetalil rik'in li kaxlan ch'iich
Jun aj raqol aatin re laj tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch naru naxk’e li hoonal re naq tatruuq chixk’eeb’al li patz’om, li k’utb’esink, malaj jalan chik li hu sa’ li raqleb’aal aatin. Wi ink’a’ nakapaab’ li xtaql ut li xhoonalil li raqleb’aal aatin, naru naq t-ilmanq naq xkanab’amank laapatz’om ut li xpatz’om ut li raqleb’aal aatin naru naxtz’eqtaana li xpatz’om. Jo’kan aj wi’, wi’ tento naq taak’e li isink eetalil rik'in li kaxlan ch'iich jo’ xkomon laa k’anjel, li ink’a’ xpaab’ankil li xhoonalil ut li k’utuk li naxk’e laj raqol aatin re li tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch , li esilal re li isink eetalil rik'in li kaxlan ch'iich , ut li awa’b’ejilal naru naq laa tz’aamahom t-ilmanq naq xkanab’aak ut t-isimanq.
Xk’ulub’il li q’usuk (Choq’ reheb’ li neke’sik’ok kolb’a-ib’)
Maare wank sa’ aach’ool xpatz’b’al li sik’ok kolb’a-ib’. Naq toj maji’ nakak’e junaq li patz’om re kolb’a-ib’, li chaq’rab’ naxye naq tinwotz aawe li k’a’ ru naru nak’ulmank wi’ nakanaw naq nakak’e junaq li patz’om re kolb’a-ib’ li maak’a’ rajb’al. Wi nakanaw naq nakak’e junaq li patz’om re li sik’ok kolb’a-ib’ li maak’a’ rajb’al, tatrammanq chi junajwa chi xk’ulb’al junaq li tenq’ jo’ naxye li chaq’rab’ re li tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch ut li ralch'och'ich'ul. Li xpatz’b’al li kolb’a-ib’ li maak’a’ rajb’al, a’an li wank wi’ li aatin malaj li xsumenkil li patz’om li yiib’anb’il chi yalb’il xq’e. Naq ink’a’ nak’eemank aawe li sik’ok kolb’a-ib’ moko naraj ta naxye naq maak’a’ xyaalal laa patz’om. LI ELK CHI ANCHAL A CH'OOL. Naru aj wi’ naq wanq aak’ulub’ chi xpatz’b’al naq tat-elq chi anchal aach’ool. Li elk chi anchal aach’ool naxkanab’ naq tat-elq sa’ li Estados Unidos chiru junaq hoonal aajunes, chiru naq taa’uxq xtaaqenkil jun li taqlahom re risinkileb’. Sa’ xk’ab’a’ naq maak’a’ raj junaq li taqlahom re risinkileb’, naru naq maare tatruuq chi sutq’iik sa’ li tenamit Estados Unidos chi ru li chaq’rab’. Li elk chi anchal aach’ool a’an jun li loq’laj k’anjel ut tento taak’ut naq k’ulub’ej naq us roksinkil li xk’a’uxl li raqleb’aal aatin. Wan wiib’ paay li elk chi anchal ch’oolej. Choq’ re li elk chi anchal aach’ool rub’elaj li xraqb’al li k’anjel, chi xjunil tento naq taapatz’ naq toj maji’ naxk’uub’ li raqleb’aal aatin re naq tat-ab’iiq chi rix li xnimal ru laa k’anjel (jo’ li xpatz’b’al li asilo malaj li xsachb’al li risinkileb’). Jo’kan ajwi’ ink’a’ tento naq laa’at jun aj jalanil tenamit li yoo chi wulak. Tento naq taak’ulub’a naq naru tat-isiiq sa’ li tenamit Estados Unidos, taawisi chixjunil chik li patz’om re xkolb’al aawib’ chi ru risinkileb’, taak’ulub’a li elk chi anchal aach’ool jo’ roso’jik li na’leb’, ut taakanab’ laa k’ulub’ chi xpatz’b’al wi’chik chi xjunil li na’leb’. Naru taapatz’ li elk chi anchal aach’ool chirix li xraqb’al li k’anjel yalaq jo’q’e chi ru li xnumsinkil li k’anjel re risinkileb’. Choq’ re li paay chi elk chi anchal ch’oolej a’in, moko aajel ta ru naq taak’ulub’a li risinkileb’ chi moko taawisi junaq li patz’om re xkolb’al rix li risinkileb’, malaj naq taakanab’ laa k’ulub’il xpatz’b’al; ab’an tento naq ak wankat chi tz’aqal sa’ li tenamit Estados Unidos chiru jun chihab’ tana’ naq ki’uxmank xk’eeb’al aawe li Xhuhil li K’utuk. Tento aj wi’ naq taak’ut naq laa’at jun li poyanam chaab’il xna’leb’ chiruheb’ li oob’ chihab’ xe’nume’. Choq’ re li wiib’ paay chi elk chi anchal aach’ool, ink’a’ naru naq ak xat-isiik sa’ li chaq’rab’ xb’aan jun li nimla maak ut ink’a’ naru naq tat-isiiq sa’ xk’ab’a’ li k’a’ru naxk’am rib’ rik’in li kolok ib’. Jo’kan aj wi’, tento naq taatoj li xtojb’al li b’eenik re sutq’iik ut taak’e re li Na'ajej re k'ak'alom tenamit jun li hu re b’eek li wank xwankil. Wi ak xak’ul li elk chi anchal aach’ool rik’in jun aj raqol aatin re li tz'ilonel re aj q'axol ch'ooch, junxil, maare ink’a’ chik tatruuq xk’ulb’al li tenq’ a’in.
Xk’eeb’al chi nawe’k wi’chik
Wi’ tat-isiiq ut tatsutq’iiq chaq sa’ li tenamit Estados Unidos chi maak’a’ li chaq’rab’ re li k’ulub’ej, naru naq tatjitmanq xb’aan junaq li maak sa’ li tenamit Estados Unidos. Wi’ natawman aamaak naq xat-ok wi’ chik sa’ li tenamit Estados Unidos chi maak’a’ chaq’rab’ chirix naq xat-isiik sa’ laa tenamit, naru naq tat-isiiq sa’ li tenamit, jo’ ajwi’ li tojleb’ ut toj reetal 20 chihab’ sa’ tz’alam re li tenamit.
Sutq’iik sa’ chixjunil li K’ulub’ej choq’ reheb’ aj q'axol ch'ooch.